પ્રૌઢ શિક્ષણ

'અભણને ભણાવો'

'શિક્ષણનો દીવો પ્રગટાવો'

જેવાં પ્રચારક સૂત્રો

ચારેબાજુ ગાજતા હતા.

પચાસ-પંચાવન વિતાવી ચૂકેલી

એક પ્રૌઢાએ

શરમથી, ડરથી લાચારીથી

પૂછ્યું મને -

'તમે વાંચતાં - લખતાં શિખવશો મને ?'

આશ્ચર્યથી પહોળી થઇ આંખો -

હૈયું હરખથી ઝૂમી ઊઠ્યું.

વાહ ! ધન્‍ય છે આપણી

શિક્ષણ પ્રગતિ અને પ્રચારને -

કે આ પ્રૌઢાને ભણવાનું

મન થઇ ગયું !

હું પણ ફૂલાઇ ગઇ કે

'વાહ ! પ્રૌઢ શિક્ષણ સેવાનો

મને કેવો અનેરો લ્હાવો મળ્યો !'

હાથમાં પાટી-પેન લઇને,

ચશ્‍મા વગરની એ નિ:સ્‍તેજ આંખોથી

માંડ માંડ જોતાં - જોતાં

એ 'ક, ખ, ગ, ઘ' ઘૂંટવા લાગી

પણ

'પાકે ઘડે કાંઠા કેમ ચડે ?'

એની શિખવા માટે ધગશ -

પણ, મગજમાં ગડ ન બેસે -

એની ભણવા માટેની મથામણ

આ બધું જોઇને દ્રવી ઊઠ્યું હૈયું -

કહ્યું - 'મા'

તમારાથી હવે આ

'ક, ખ, ગ, ઘ ' ઘૂંટી શકાશે નહીં,

તમને મદદરૂપ થઇશ હું.

લખી, વાંચી દઇશ હું.'

એણે લાંબો નિસાસો નાખ્‍યો

મેં પૂછ્યું 'શા માટે હવે જતી જિંદગાનીએ

'ક, ખ, ગ, ઘ' ઊકેલવા છે તમારે ?

અને લાચાર આંખોમાંથી

બોર, બોર જેવડાં આંસું સરી પડ્યા !

''બહેન, એકલે પંડે છું હું.

સંતાનોએ છોડી દીધો છે હાથ.

હવે, કામ કરીને પેટિયું રળવાનું

નથી બનતું મારાથી

ભીખ માંગતાં લજાઇ મરૂં છું,

શ્રીનાથજીની હવેલીમાં 'ભંડારો' થાય છે -

- લખ્‍યું હોય છે ત્‍યાં -

'ફલાણાં પુણ્‍યશાળીને ત્‍યાં ભોજન છે'

કોઇ વાંચી દેતું નથી

પૂછતાં શરમ થાય છે

બસ, એ 'ભંડારા'નું લખાણ

મારાથી ઉકેલાય તો

રોટલા ભેગી થાઉં હું !'

પ્રૌઢ શિક્ષણની સેવા માટે

ગદ્ ગદ્ ફૂલાઇને ફરતી

મારૂં રોમ રોમ ચિત્‍કારી રહ્યું

પોકારી રહ્યું

અરેરે ! 'ક, ખ, ગ, ઘ' ઉકેલવાની

આ તે કેવી 'લાચારી ?'